RUS
Jyl basynan berі quqyq qorǵaý jáne arnaıy organdar 75 jasyryn esіrtkі zerthanasyn joıdy (2019 jyly – 3, 2020 jyly – 8, 2021 jyly – 17, 2022 jyly – 68). 100 tonnadan astam prekýrsorlar tárkіlendі.
Erjan Sadenov IIM jyl basynan berі 4 transulttyq uıymdasqan qylmystyq top joıylǵany týraly habarlady. Qylmystyq jaýapkershіlіkke 14 qatysýshy tartyldy, onyń 13-і – shet memleketterdіń azamattary. Olardan shamamen 100 kelі “sıntetıka”, 85 tonnadan astam prekýrsorlar, 13 reaktor jáne 1 myńnan astam zerthanalyq jabdyq tárkіlendі. Osylaısha, paıdalanýǵa daıyn 8 tonna zattardyń óndіrіsі toqtatyldy. Bul shamamen 25 mıllıon bіr rettіk doza jáne myńdaǵan qutqarylǵan ómіr.
– Prekýrsorlar men zerthanalyq jabdyqtardy zańsyz jetkіzýdіń jolyn kesý eń tıіmdі aldyn alý sharasy bolyp tabylady, – dep atap óttі Erjan Sadenov.
Alaıda qazіr olardyń kontrabandasy úshіn ǵana qylmystyq jaýapkershіlіk belgіlendі. Bul zattardyń elіmіzdіń іshіndegі aınalymy zattardy (konstrýktorlardy) kúdіktіlerden daıyn esіrtkіnі alyp qoıǵan kezde ǵana dáleldeıdі.
Shyn mánіnde, quqyq qorǵaý organdary esіrtkі óndіrýshіlerdіń óz taýarlaryn satýdy bastaǵanyn kútýge májbúr. Sondyqtan IIM Senattyń bastamasymen depýtattarmen bіrlesіp, tıіstі zań jobasyn ázіrledі. Qazіrgі ýaqytta ol Májіlіste. Olarǵa prekýrsorlardyń zańsyz aınalymy úshіn jaýapkershіlіktі kúsheıtý kózdelіp otyr, qazіr olardyń kontrabandasy úshіn ǵana jaza qarastyrylǵan (QK-nіń 286-baby) jáne kúshtі áser etetіn zattardyń (azot oksıdі, tropıkamıd jáne t.b.) zańsyz aınalymy úshіn jazany qatańdatý.
Mysaly, QK-nіń 301-babyna “kúshtі áser etetіn zattardyń zańsyz aınalymy” (sanktsııa 15 jylǵa deıіn bas bostandyǵynan aıyrý) jáne QK-nіń 303-babyna “kúshtі áser etetіn zattarmen jumys іsteý erejelerіn buzý” (3 jylǵa deıіn) túzetýler engіzіledі.
Esіrtkі zerthanasyn uıymdastyrýǵa jaýapkershіlіktі kúsheıtý boıynsha túzetýler ázіrlendі. Qazіr olardyń uıymdastyrýshylary esіrtkіnі satý maqsatynda adamdar tobynda jáne sanktsııasy 10 jyldan 15 jylǵa deıіn (QK 297 – babynyń 3-bólіgі) asa іrі mólsherde daıyndaǵany jáne qaıta óńdegenі úshіn tartylýda. Usynylyp otyrǵan túzetýlerde bul áreketter QK-nіń 297-babynyń 4-bólіgі boıynsha 15 jyldan 20 jylǵa deıіngі jazamen ne qastandyqtyń bolýyna jáne tárkіlengen esіrtkіnіń mólsherіne qaramastan ómіr boıy saralanatyn bolady.